Crkva Svetog Arhangela Mihaila u selu Tubravić, u blizini Valjeva, jedno je od onih svetih mjesta koja nose više od pet vijekova istorije, vjere i tihe patnje. Prvi put se pominje još u turskim popisima iz 1560. godine kao manastir, što jasno svjedoči da je ovaj hram imao poseban značaj za vjernike tog kraja. Arheološki nalazi, ostaci starog konaka i davno zaboravljeni grobovi u porti potvrdili su sumnje istoričara – da je prvobitna crkva poticala još iz 15. vijeka, iz vremena kada su hrišćanska svetilišta bila stub otpora i duhovnosti.
O prvoj građevini nema mnogo zapisa, ali je gotovo sigurno da je u nekom trenutku doživjela stradanje. Crkva koja je bila poznata do 2016. godine, a danas počiva pod vodom, izgrađena je poslije Drugog srpskog ustanka, u prepoznatljivom stilu drvenih brvnara, kakve su krasile sela centralne Srbije. Prvi zapis o njoj ostavio je poznati putopisac Joakim Vujić davne 1826. godine, što daje dodatnu vrijednost njenom istorijskom značaju. Tokom vremena, mijenjala je svoj izgled, a 1930. godine dodato je i prepoznatljivo kube u neobizantijskom stilu, čime je crkva dobila ozbiljniju i veličanstveniju formu. Zvono koje je krasilo njen toranj datiralo je iz 1860. godine i smatralo se posebnim relikvijem narodne istorije.
Već tokom devedesetih godina prošlog vijeka pojavila se ideja da se u tom kraju izgradi akumulaciono jezero koje bi zahvatilo i crkveno zemljište. Iako se u početku govorilo da će Valjevska Gračanica biti premještena, to se pokazalo kao tehnički neizvodivo. Vladika šabačko-valjevski Lavrentije 2003. godine dao je saglasnost za potapanje, ali tek nakon što se izgradi nova crkva koja će naslijediti duhovni značaj stare.
Uprkos žestokom protivljenju dijela javnosti, koji je ovo smatrao nepoštovanjem vjekovne svetinje, Valjevska Gračanica potopljena je 2016. godine. Prije nego što je voda zauvijek prekrila njene zidove, sve relikvije, ikonostas, svete ikone i istorijsko zvono pažljivo su izneseni i sačuvani. Za mnoge vjernike to je bio trenutak tuge i osjećaj kao da nestaje jedan dio njihove prošlosti.
Ali zahvaljujući entuzijazmu i hrabrosti članova Ronilačko-spasilačkog kluba „Borac“, Valjevska Gračanica ponovo je ugledala svjetlost – makar kroz objektive podvodnih kamera. Ronioci su se spustili čak 18 metara ispod površine, gdje se pod hladnom vodom i slabom svjetlošću još uvijek jasno prepoznaje silueta potopljene svetinje. Voda u akumulaciji je svega pet stepeni, a vidljivost minimalna, pa je ovakav zaron moguć samo nekoliko puta godišnje uz upotrebu specijalne opreme.
Snimak njihovog zarona, kada su kamerom po prvi put zabilježili unutrašnjost crkve, izazvao je ogroman interes na društvenim mrežama. Ronioci su napisali da su i sami ostali bez riječi pred prizorom koji djeluje gotovo nestvarno: „Dole, na oko 18 metara dubine, vlada tišina koju prekidaju samo naši pokreti. Sunčevi zraci jedva se probijaju kroz zelenkastu vodu, a ispred nas, kao da prkosi vremenu i zaboravu – Crkva Svetog Arhangela Mihaila.“
Taj snimak nije samo fascinantan prizor, već i podsjetnik da svaka svetinja, bez obzira na to gdje se nalazi – na planini, u dolini ili pod vodom – nosi neprolaznu simboliku vjere, istrajnosti i istorije jednog naroda. Valjevska Gračanica danas živi na dnu jezera, ali i u srcima svih onih koji vjeruju da se duhovnost nikada ne može potopiti.
Potopljena crkva Svetog Arhangela Mihaila u Tubraviću nije samo ruševina ispod površine vode – ona je podsjetnik na borbu između prošlosti i sadašnjosti, između čovjeka i prirode, između zaborava i sjećanja. Zahvaljujući modernoj tehnologiji i upornim roniocima, sveti mir te crkve ponovo se vraća ljudima, podsjećajući da vjera ne poznaje granice – ni vremenske, ni prostorne, ni vodene.
Svijet je pun iznenađenja – od neobičnih svakodnevnih situacija do nesvakidašnjih priča koje nas ostave bez riječi. Ako volite ovakve teme koje vas natjeraju da zastanete i razmislite, ne propustite ostale članke u našoj kategoriji Zanimljivosti. Svakog dana vas čeka nešto novo i neočekivano!
